W życiu każdego właściciela komputera nadejdzie moment, gdy konieczna będzie instalacja lub reinstalacja systemu Windows bądź jego odpowiednika w postaci dystrybucji Linuksa. Obecnie nikt nie nagrywa już obrazów ISO na płytach CD czy DVD, aby zainstalować system na swoim sprzęcie.
Wiele nowych laptopów i niektóre komputery stacjonarne nie są wyposażone w napędy do płyt. Dlatego większość użytkowników decyduje się na stworzenie bootowalnego pendrive’a, z którego można przeprowadzić instalację systemu. Opisane w tym artykule kroki działają także w przypadku kart SD, które mogą być używane do instalacji systemu.
W tym poradniku krok po kroku wyjaśnię, jak przygotować pendrive do instalacji systemu, czego potrzebujesz oraz na co zwrócić uwagę, by bez problemów zainstalować wymarzony system na każdym komputerze.
Dlaczego warto mieć bootowalnego pendrive’a?
Kiedyś dystrybucje Linuksa dostępne były wyłącznie na płytach CD. Każda próba instalacji nowego systemu wymagała wypalenia płyty CD z odpowiednim obrazem ISO. Bywało to frustrujące – niejednokrotnie poświęciłem czas i płytę na system, który ostatecznie nie działał.
Z pojawieniem się pamięci USB i coraz większą dostępnością pendrive’ów, a także ich spadającymi cenami, zyskaliśmy nowe sposoby wykorzystania tych nośników. Teraz nie służą one jedynie do przechowywania danych, ale także do instalowania systemów.
Bootowanie z pamięci USB to oszczędność czasu, pieniędzy i materiałów takich jak płyty CD/DVD. Co więcej, nie potrzebujemy już nagrywarki. W zależności od potrzeb, możemy na pendrive’ie instalować i usuwać obrazy ISO, co czyni to rozwiązanie niezwykle wszechstronnym. Wymagane jest jedynie posiadanie komputera z portem USB i możliwością bootowania z tego portu.
Korzyści:
- Używanie systemu z pendrive’a jako LiveCD i bezpieczne korzystanie z dowolnego komputera. Wystarczy podłączyć pendrive i możemy zaczynać pracę, która zostanie zapisana bezpośrednio na urządzeniu USB (więcej informacji tutaj).
- Prosty proces instalacji i bootowania obrazów ISO.
- Możliwość odzyskiwania plików z awaryjnego systemu Windows za pomocą bootowanego USB, np. Ubuntu w wersji Live, i przenoszenie ich na inną partycję.
- Oszczędność miejsca i mniej zużytych płyt CD, DVD – ekologicznie.
Co jest potrzebne do stworzenia bootowalnego pendrive’a?
-
- System operacyjny: Windows, Linux (nawet w opcji liveCD) lub MacOS.
- Pendrive o pojemności co najmniej 8 GB dla Windows 10 lub 4 GB dla Linuksa.
- Pendrive, który nie jest zaszyfrowany (np. przez BitLocker czy TrueCrypt).
- Plik .ISO systemu, np. Windows 10 dostępny na oficjalnej stronie lub inny system.
- Komputer zdolny do rozruchu z USB.
- Specjalny program do instalacji obrazu płyty na pendrive.
Programy do tworzenia bootowalnych pendrive’ów
Przedstawiam pięć darmowych programów do nagrywania obrazu ISO na USB. Te aplikacje umożliwiają łatwe i szybkie przygotowanie bootowalnego pendrive’a. Każda z nich została zaprojektowana nieco inaczej, co może wpływać na czas instalacji oraz kompatybilność z różnymi obrazami ISO. Jeżeli napotkasz problemy z jednym programem, warto przetestować inny.
Upewnij się, że w programie wybrałeś odpowiednią partycję pendrive’a. Jeśli przez pomyłkę wskażesz inny dysk, wszystkie dane na nim zostaną utracone!
Pamiętaj, że wiele aplikacji formatuje pendrive podczas procesu tworzenia bootowalnego nośnika. Zalecam zatem zarchiwizowanie ważnych plików z pendrive’a przed rozpoczęciem procedury.
MultiBootUSB
Działa na: Windows, Dystrybucje Linux/Unix
Proces tworzenia bootowalnego pendrive’a przy użyciu MultiBootUSBJeśli chodzi o tworzenie wielofunkcyjnych pendrive’ów, MultiBootUSB to jedno z moich ulubionych narzędzi. Jako specjalista w dziedzinie IT, często korzystam z tego programu, by mieć pod ręką różne wersje systemów operacyjnych oraz narzędzi diagnostycznych, takich jak płyta Hirens, wszystko na jednym pendrive’ie.
Oto dlaczego polecam MultiBootUSB:
- Wielofunkcyjność: Pozwala na instalację wielu obrazów ISO na jednym urządzeniu.
- Wszechstronność: Umieszcz na nim kilka dystrybucji Linuxa, Windows oraz inne narzędzia.
- Prostota: Wybór obrazu ISO, kliknięcie przycisku i gotowe. Program robi wszystko za Ciebie.
- Kompatybilność: Działa zarówno na Windows 10, jak i na Linuxie.
- Darmowy: To oprogramowanie open source, co oznacza, że możesz z niego korzystać zupełnie za darmo.
MediaCreationTool / Windows 7 USB Download Tool
Działa na: Windows
Proces tworzenia bootowalnego pendrive’a z Windows 10 przy użyciu MediaCreationToolJako specjalista, często spotykam się z koniecznością instalacji systemu Windows na różnych urządzeniach. W takich sytuacjach niezastąpione są narzędzia oferowane przez Microsoft, które znacznie ułatwiają ten proces.
Główne cechy narzędzi:
- MediaCreationTool:
- Oficjalne narzędzie od Microsoft do pobierania i instalacji systemu Windows 10 na pendrive.
- Umożliwia tworzenie bootowalnego systemu lub pobranie oryginalnego obrazu płyty Windows 10 na dysk komputera.
- Działa wyłącznie na systemie Windows.
- Windows 7 USB Download Tool:
- Specjalizuje się w instalacji systemu Windows 7 oraz 8.
- Uwaga: nie obsługuje polskiej wersji językowej. Po instalacji wersji angielskiej można doinstalować polski pakiet językowy.
Rufus
Działa na: Windows
Interfejs użytkownika programu RufusZ doświadczenia zawodowego mogę stwierdzić, że Rufus to jedno z bardziej niezawodnych narzędzi do tworzenia bootowalnych nośników USB. Choć jest prosty w obsłudze, zapewnia efektywną i szybką realizację zadania.
Główne cechy programu Rufus:
- Skoncentrowany na tworzeniu bootowalnego dysku USB dla pojedynczych obrazów ISO.
- Charakteryzuje się wyższą prędkością działania – według autora nawet dwukrotnie szybszy niż konkurencyjne narzędzia.
- Możliwość pobrania wersji Portable, dzięki której nie ma potrzeby instalacji programu.
- Zgodny z większością obrazów ISO dystrybucji Linux, Windows (7, 8, 10) oraz Windows Server.
UNetbootin
Działa na: Windows, Dystrybucje Linux/Unix
Interfejs programu UNetbootinNa podstawie mojego doświadczenia zawodowego, UNetbootin, znany również jako Universal Netboot Installer, zasługuje na szczególną uwagę. Jego wszechstronność została potwierdzona nie tylko w systemie Windows, ale także w środowisku MacOS, co czyni go jednym z nielicznych narzędzi o takim zakresie funkcjonalności.
Kluczowe cechy programu UNetbootin:
- Pierwsze narzędzie z tej listy, które oferuje tworzenie bootowalnego pendriva dla systemu MacOS.
- Szeroko uznany i używany w środowiskach entuzjastów dystrybucji Linux, wspierając ich kluczowe wersje.
- Automatyczne pobieranie wybranego obrazu ISO, co znacząco ułatwia proces tworzenia bootowalnego nośnika.
- Jednakże, ze względu na wiek aplikacji, mogą pojawić się problemy z kompatybilnością z najnowszymi systemami i obrazami ISO.
Universal USB Installer (UUI)
Działa na: Windows
Interfejs Universal USB InstallerUniversal USB Installer, znany również jako UUI, jest narzędziem, z którego osobiście korzystałem w swojej karierze zawodowej, zwłaszcza podczas pracy z obrazami dystrybucji Linux. Jest to aplikacja, która została stworzona z myślą o intuicyjności i prostocie:
- Proces tworzenia bootowalnego nośnika ogranicza się do wyboru dystrybucji, jej wersji i rozpoczęcia instalacji.
- Posiada funkcję persistent, co umożliwia przechowywanie danych na pendrive podczas korzystania z LiveCD, np. Ubuntu czy XUbuntu.
Jednakże istnieją pewne ograniczenia, które warto mieć na uwadze:
- UUI jest kompatybilne tylko z partycjami MBR, co sprawia, że jest idealne dla starszych komputerów.
- Niestety, nie obsługuje tablicy partycji GUID (GPT) stosowanej w UEFI.
Pobierz Universal USB Installer
Jak uruchomić pendrive podczas rozruchu systemu?
Po przygotowaniu bootowalnego pendrive’a, jednym z opisanych wyżej programów, kolejnym krokiem jest uruchomienie go w momencie startu komputera. W zależności od konfiguracji BIOSu/UEFI i samego pendrive’a, proces może nieco się różnić. Oto kroki, które warto wykonać:
-
- Restart komputera: Po przygotowaniu pendrive’a, restartuj komputer.
- Wybór źródła rozruchu: W momencie gdy komputer się włącza, naciskaj klawisz
F12. Pozwoli to na przejście do menu wyboru urządzenia do rozruchu. Wybierz z listy swojego pendrive’a.
-
- UEFI vs MBR: Jeśli zauważysz, że masz możliwość wyboru między rozruchem UEFI a MBR, zalecam sprawdzenie obu opcji. Osobiście doświadczyłem sytuacji, gdy wybierając MBR, urządzenia peryferyjne jak mysz czy klawiatura przestały działać.
- Wybór obrazu: W zależności od użytego programu do przygotowania pendrive’a, możesz zobaczyć menu wyboru obrazu (jak w przypadku MultiBootUSB) albo komputer od razu uruchomi obraz z pendrive’a (np. jeśli użyłeś Rufusa czy Media Creation Tool).
Ustawienie opcji w UEFI i BIOSie
UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) zapewnia wiele zaawansowanych funkcji w porównaniu do tradycyjnego BIOSu. Jest to de facto następca BIOSu w nowoczesnych systemach komputerowych.
Jeden z głównych powodów dla jego rozwoju to ograniczenia stawiane przez BIOS, zwłaszcza w odniesieniu do rozmiaru dysku twardego i inicjalizacji sprzętu w trakcie startu systemu.
UEFI (GPT)W przypadku korzystania z UEFI, możemy napotkać dwie opcje bootowania: jedną dla trybu UEFI oraz drugą dla trybu kompatybilności (legacy mode/CSM). Tryb kompatybilności umożliwia uruchomienie systemu, który został przygotowany do bootowania w trybie MBR.
Jeśli masz zamiar instalować nowy system operacyjny, warto też sprawdzić, czy opcja „Secure Boot” w UEFI jest wyłączona. „Secure Boot” jest funkcją bezpieczeństwa, która zapobiega uruchamianiu niezaufanego oprogramowania podczas rozruchu komputera. Może to uniemożliwić bootowanie z niektórych nośników, zwłaszcza jeśli nie są one podpisane przez zaufanego dostawcę.
Podczas wyboru, czy korzystać z MBR czy GPT podczas przygotowywania nośnika, ważne jest, aby wiedzieć, jaki tryb jest obsługiwany przez twoją płytę główną. Jeśli nie jesteś pewien, możesz spróbować obu metod, ale pamiętaj, że wybór niewłaściwego trybu może uniemożliwić uruchomienie systemu z pendrive’a.
Zarówno BIOS, jak i UEFI mają swoje zalety, ale ważne jest, aby wiedzieć, z jakim systemem pracujesz, aby poprawnie przygotować bootowalny nośnik USB i zainstalować system operacyjny.
Instalacja i moje doświadczenie z problemami
Biorąc pod uwagę moje wieloletnie doświadczenie w IT, mogę potwierdzić, że wybór odpowiedniego programu do tworzenia bootowalnego nośnika USB to klucz do sukcesu, zwłaszcza jeśli chodzi o różnorodne systemy operacyjne i ich wersje. Starcie nowoczesnych narzędzi z starszymi wersjami systemów operacyjnych, takimi jak wcześniejsze dystrybucje Linuksa czy Windows, może prowadzić do różnych problemów kompatybilności.
Jeśli planujesz instalować system Windows, zalecam korzystanie z oficjalnych narzędzi dostarczanych przez Microsoft, które są zoptymalizowane pod kątem tworzenia bootowalnych nośników dla ich systemów. Choć wiele narzędzi trzecich stron jest równie skutecznych, korzystanie z oficjalnych rozwiązań gwarantuje, że obraz systemu będzie zgodny z nośnikiem i będzie działać prawidłowo.
Gdy mowa o dystrybucjach Linux, rzeczy stają się nieco bardziej skomplikowane. Wiele starszych dystrybucji może nie być kompatybilnych z nowszymi narzędziami do tworzenia bootowalnych nośników. Dlatego warto sprawdzić, czy program, z którego korzystasz, umożliwia ustawienie odpowiedniego trybu kompatybilności.
W tym kontekście warto wspomnieć, że osobiście uważam MultiBootUSB za jedno z najlepszych narzędzi w tej kategorii. Jego wszechstronność i elastyczność czynią go idealnym wyborem dla tych, którzy, tak jak ja, często borykają się z różnorodnymi wersjami systemów operacyjnych.
Podsumowując, zawsze warto zwracać uwagę na kompatybilność narzędzia z wersją systemu, który planujesz zainstalować. Staranne planowanie i wybór odpowiedniego narzędzia mogą zaoszczędzić wiele godzin frustracji i problemów.
