Wraz z biegiem czasu nawet najlepszy komputer będzie działać wolniej niż po czystej instalacji Windowsa. Wynika to z tego, że każda instalacja aplikacji, gier czy aktualizacja dodaje w systemie nowe rzeczy, które w późniejszym czasie powodują jego zacinanie i powolniejsze działanie.
Artykuł dedykuje wszystkim użytkownikom komputerów stacjonarnych oraz notebooków. Nawet jeżeli posiadasz mocniejszy sprzęt, nie oznacza to, że system będzie działał zawsze tak szybko, jak powinien.
Poza tym wpis nie zawiera tylko sposobów na przyśpieszanie systemu, ale również uwydatnia problem nawyków i tego, jak zachować Windows 10 w należytej kondycji przez dłuższy czas użytkowania oraz zrozumieć, gdzie następuje wąskie gardło systemu. Dlatego, jeżeli oczekujesz np. tylko aplikacji do przyśpieszania komputera, dostępne są one w tabeli poniżej.
Darmowe programy do automatycznego czyszczenia i przyśpieszania komputera z systemem Windows 10
Poniższa tabela prezentuje aplikacje, dzięki którym przyśpieszymy prace komputera, a przy okazji wyczyścimy system operacyjny ze zbędnych plików czy funkcji.
Wiele z nich oferuje również m.in. aktualizacje aplikacji zainstalowanych w systemie i inne funkcjonalności, dlatego, jeżeli zależy Ci na czasie, to wystarczy pobrać jedną z nich. Są one łatwe w obsłudze i prowadzą za rączkę przez cały proces, szczególnie polecam program Razer Cortex, mimo że jest przeznaczony dla graczy, to posiada bardzo dużo funkcji i jest przyjazny nawet dla początkującego użytkownika.
Aplikacje poniżej domyślnie próbują czyścić elementy przeglądarki internetowej, takie jak historia, lista pobranych danych, cookies i innych, dlatego przed startem zapoznaj się z tym, co dany program chce usunąć, zmienić i w jaki sposób przyśpieszy komputer stacjonarny lub laptopa.
| Nazwa | Opis | Wymagana rejestracja | |
|---|---|---|---|
| CCleaner | Jest to najbardziej znana aplikacja do czyszczenia komputera. Umożliwia w łatwy sposób wyczyszczenie systemu. Oferuje czyszczenie podstawowe, jednak bardziej zaawansowane opcje należy wykonać ręcznie w programie. | ❌ | Pobierz |
| Razer Cortex 🔥 | Program dedykowany dla graczy komputerowych. Analizuje automatycznie system i proponuje zmiany, nie tylko podstawowe ale również zaawansowane jak np. wyłączenie niepotrzebnych usługi systemu. Optymalizuje ustawienia sieci internetowe pod gry komputerowe, czyści dysk ze zbędnych plików. | ❌ | Pobierz |
| Ashampoo WinOptimizer 2020 | Ashampoo to kolejny optymalizator i czyściciel systemu Windows. Aplikacja wymaga od nas rejestracji. Posiada dedykowaną zakładkę z opcjami przyśpieszającymi Windowsa. Program posiada sporo funkcji, z których np. to społeczność komentuje i ocenia czy dany proces jest wartościowy by uruchamiał się ze startem systemu | ✔️ | Pobierz |
| Advanced SystemCare Free – Iobit | Kolejny ciekawy program o przejrzystym interfejsie i mnogości funkcji. Posiada propozycje automatycznego przyśpieszenia komputera poprzez wyłączenie poszczególnych funkcji systemu. Bardzo rozbudowana liczba opcji prywatności np. wyłączenia funkcji telemetrii w systemie Windows | ❌ | Pobierz |
| AVG TuneUp | Aplikacja do kompleksowej optymalizacji systemu operacyjnego. Pozwala na przyspieszenie pracy komputera, zwiększenie przestrzeni dyskowej oraz poprawę stabilności systemu. Oferuje automatyczną konserwację oraz możliwość ręcznej kontroli ustawień zaawansowanych. | ❌ | Pobierz |
| BleachBit | Darmowe narzędzie do czyszczenia komputera, które usuwa niepotrzebne pliki, aby zwolnić miejsce na dysku i chronić prywatność. Oferuje szybkie czyszczenie podstawowe oraz możliwość głębokiego czyszczenia z dodatkowymi ustawieniami. | ❌ | Pobierz |
| PrivaZer | Aplikacja służąca do ochrony prywatności poprzez czyszczenie śladów użytkowania komputera. Oferuje szczegółowe skanowanie i czyszczenie, które pomaga poprawić wydajność systemu. Dostępne są opcje zarówno dla początkujących, jak i zaawansowanych użytkowników. | ❌ | Pobierz |
Analiza problemów i nawyki użytkowników
Temperatura podzespołów
Spowolnienie systemu nie musi być wcale związane z problemem Windowsa. Komputer może automatycznie zmniejszać prędkość poszczególnych podzespołów w celu ochrony ich przed przegrzaniem. Dlatego, jeżeli komputer spowalnia, to należy sprawdzić podzespoły i ich temperaturę oraz to czy wszystkie wiatraki pracują prawidłowo.
Temperaturę podzespołów komputera sprawdzamy za pomocą programu HWiNFO lub bardziej przyjaznej aplikacji Open Hardware Monitor. Przed uruchomieniem należy zapoznać się z tym jaka normalna i maksymalna temperatura.
Prędkość zapisu i obciążenie dysku twardego
Dysk komputerowy może powodować spadek wydajności systemu. Jeżeli dysk twardy jest obciążony przez różnego rodzaju aplikacje, które generują tworzenie się plików, ich skanowanie i kasowanie to nie powoduje to tylko wolnego działania Windowsa, ale również szybsze zużywania się dysku!
Dyski SSD posiadają określone limity ilości danych, które są podawane przez producenta. Jeżeli je przekroczymy, to z czasem nastąpi obniżenie ich efektywności, dlatego warto wiedzieć, ile zapisu generujemy na dyskach i to jak są one obciążone. Może to przyśpieszyć system, ale również wydłużyć żywotność dysku!
Obciążenie i zapis na dysku można sprawdzić poprzez wywołanie okna monitora zasobów ang. resource monitor, który pokazuje w czasie rzeczywistym procesy aplikacji i ich zapis na dysku. Monitor zasobów wywołamy poprzez pasek start i wpisanie monitor zasobów lub resource monitor.
Dzięki temu dowiemy się, które programy generują zapis na dysku w czasie rzeczywistym i dzięki temu będziemy mogli wybrane z nich skasować. Oczywiście, jeżeli nie będzie to aplikacja nam znana. Większość procesów będzie aplikacjami systemu Windows, dlatego nie możemy ich skasować.
Na poniższym zdjęciu tylko 4 procesy są niezwiązane z systemem! Jeżeli uruchomiona jest aplikacja, z której się korzysta, to logiczne jest, że zapis będzie się dokonywał na dysk jak w przypadku przeglądarki internetowej Google Chrome — chrome.exe.
Monitor zasobów zakładka obciążenia dysku twardego (eng. resource monitor)Obciążenie procesora
Duże obciążenie procesora powoduje również spadek wydajności. Wiele programów może cyklicznie wykonywać zadania np. antywirus. Taka niespodzianka może być bardzo przykra podczas np. rozgrywki w grze komputerowej. Częstym prowodyrem powolnej pracy komputera są automatyczne aktualizacje Windowsa.
Obciążenie CPU można sprawdzić w menadżerze zadań skrót klawiszowy ctrl+alt+delete. Zalecam jednak korzystanie z narzędzia monitora zasobów, ponieważ pokazuje średnie zużycie procesora per program i liczbę wątków, które zajmuje. Po kilku minutach, czy nawet godzinie można określić, co najbardziej obciążą procesor.
Monitoring obciążenia procesora na przykładzie narzędzia „Monitor Zasobów”Skalowanie procesora
System może manipulować prędkością procesora w celu zmniejszenia jego energii i tym samym obniżenia temperatury lub wydłużeniem czasu pracy na baterii. Zjawisko te ma nawet specjalne określenie w języku angielskim thermal throttling. W systemie Windows 10 wystarczy wpisać w pasku startu zarządzanie energia, czyli power plan.
Częstotliwością procesora może również sterować użytkownik jak na poniższym filmie. Warto sprawdzić, czy komputer pracuje w odpowiednim planie, ponieważ przełączenie na plan high performance, zwiększy taktowanie do maksymalnej częstotliwość dla twojego procesora i tym samym znacząco przyśpieszy komputer.
Laptopy mają tę funkcjonalność domyślnie włączoną. Odłączenie zasilania spowoduje natychmiastowe obniżenie taktowania procesora, tak by zapewnić, jak najdłuższą pracę na akumulatorze wewnętrznym. Jeżeli chcemy szybko zmienić plan, wpisujemy w pasku start zarządzanie planami energii ang. edit power plan. Wpisując natomiast choose power plan, możemy wybrać gotowe ustawienia przygotowane przez system. Na poniższym filmie przedstawione jest dojście do tych sekcji w Windows 10.
Sposób skalowania procesora można ustawić również za pośrednictwem BIOS-u. W przypadku mojego komputera mam dostępne 3 plany zarządzania energią.
Wczytywanie komputera (boot time)
Długotrwałe ładowanie się systemu może być pierwszym objawem stopień zapychania komputera. Wydaje się to dziwne, ale wydłużony czas oznacza, że system uruchamia wiele aplikacji, które mogą być zbędne i z nich nie korzystamy.
By sprawdzić ilość aplikacji uruchamianych przez system, znów musimy użyć skrótu klawiszowego ctrl+alt+delete i przejść do zakładki uruchomienie/Startup. Startup zawiera informacje o tym, jak długo ładuje się system i, która aplikacja najbardziej jest temu winna 😊.
Dobrą praktyką jest analiza Windowsa za pomocą narzędzia diagnostycznego msconfig, wystarczy wpisać komendę w pasku startowym. Następnie otrzymamy sekcje widoczne na poniższym ekranie, gdzie do wyboru mamy usługi oraz programy startowe. Jeżeli zaczynamy się bawić w wyłączanie aplikacji startowych, należy monitorować czas i obciążenie pamięci.
⚠️Każda zmiana w aplikacji System Configuration, może ograniczyć funkcjonalność systemu, jeżeli jesteś laikiem komputerowym, to skorzystaj z gotowych aplikacji podanych w tabeli powyżej.
Analizowanie i Googlowanie procesów
Uruchomione aplikacje i procesy powinny zostać przeanalizowane w celu ich przydatności. W tym punkcie również korzystamy z menadżera zadań lub monitora zasobów. Wiele programów, szczególnie malware posiada bardzo dziwne nazwy procesów. Googlowanie procesów spowoduje, że będziesz wiedział, czy aplikacja jest procesem Windowsa, czy też procesem zęwnetrznym.
Liczba programów, wersje portable i odinstalowywanie.
Wszystkie powyższe wypunktowania są powiązane z liczbą aplikacji, którą instalujemy w systemie. Użytkownicy często instalują program, który użyją raz, a następnie go nie kasują. Z biegiem czasu zaczynamy posiadać setki aplikacji, które mogą generować obciążenie, a nawet nie wiemy, po co są i kto je zainstalował 😊
Dlatego jeżeli chcemy skorzystać z jakiegoś programu jednorazowo, należy go pobrać w wersji portable – taki program nie obciąża systemu tak jak normalnie zainstalowana aplikacja.
Jeżeli chcemy przejrzeć listę zainstalowanych programów. Należy kliknąć pasek start i wpisać dodaj lub usuń programy, czyli add or remove programs jak na zdjęciu powyżej.
Elementy przyśpieszające komputer & windows 10
Wyczyszczenie dysku ze zbędnych plików
Pełny dysk może powodować spadek szybkości komputera. Dlatego należy monitorować dysk, żeby zawsze posiadał 10-25% wolnej przestrzeni. Szczególnie dotyczy to partycji z zainstalowanym systemem.
Rozpoczynamy od paska startu i wpisania czyszczenie dysku disk clean up, w którym czyścimy dysk ze zbędnych elementów. Następnie uruchamiamy czyszczenie plików systemowych (clean up system files). Cały etap został przedstawiony na poniższym filmie.
Czyszczenie plików systemowych może usunąć nawet kilkanaście gigabajtów danych, które są pozostałościami po plikach aktualizacji Windows 10.
Program Everything
Everything to ciekawy program, który listuje wszystkie pliki znajdujące się na dysku. Pozwala to w łatwy sposób wyszukać konkretne pliki oraz ich wielkość, dzięki czemu możemy znaleźć tę, które są największe.
Program daje możliwość filtrowania po konkretnym rozszerzeniu czy dysku np. *.jpg wyświetli tylko zdjęcia znajdujące się na dysku lub w całym systemie, co w łatwy sposób ułatwi nam wyczyszczenie dysku z niepotrzebnych plików.
Defragmentacja dysku
Defragmentacja dysku to proces, poprzez który system lub dedykowana aplikacja dokonuje ponownego umieszczenie plików na dysku HDD. Celem tego działania jest skrócenie czasu odczytu informacji z dysku. Defragmentacji nie należy robić dla dysków SSD.
W przypadku systemu Windows 10 zalecam pobranie darmowej wersji programu O&O Defrag, w darmowej lub płatnej wersji Professional. Następnie analizujemy dyski, tylko nie wybieramy SSD! Na koniec wybieramy rodzaj defragmentacji np. solid/quick.
Płatna wersja posiada darmowy okres próbny na czas 30 dni. O&O umożliwia więcej możliwości i wybór wielu rodzajów defragmentacji w zależności od używania plików czy ich wielkości lub odczytu, do tego czas defragmentacji jest znacząco krótszy niż w systemowej aplikacji systemu.
Rejestr systemowy Windows 10 i jego czyszczenie
Rejestr systemu przechowuję wszystkie informacje i powiązania, z których korzysta Windows. W rejestrze zapisuje się m.in. informacje o tym, jaki program ma otworzyć się po uruchomieniu konkretnego rozszerzenia pliku np. PSD.
Jeżeli chodzi o rejestr, nie zalecam jego samodzielnego czyszczenia – są od tego dedykowane aplikacje stworzone przez profesjonalistów, aplikacje te znajda się w tabeli powyżej. Film poniżej z czyszczenia rejestru w programie CCleaner Free.
Zmniejszenie liczby aplikacji startowych oraz odinstalowanie zbędnego oprogramowania
Dezaktywowanie aplikacji z auto startu wykonujemy poprzez program CCleaner w zakładce Tools->Startup. Istnieje również możliwość wyłączenia ich z poziomu menadżera zadań, który wywołujemy skrótem ctrl+alt+delete. Po wyłączeniu możemy odinstalować te aplikacje, których nie potrzebujemy. W pasku start należy wprowadzić dodaj lub usuń programy, lub samo programy.
Usunięcie oprogramowania typu Bloatware, Malware
Bloatware, czyli inaczej software bloat to określenie aplikacji, które pochłaniają zbyt dużo zasobów w stosunku do swoich możliwości. Wiele komputerów posiada preinstalowane programy tego typu. Warto je sprawdzić i usunąć. Dotyczy to również aplikacji Malware, których celem jest m.in. obciążanie procesora po to, by wydobywać kryptowaluty. Aplikacja, którą sprawdzimy tego rodzaju zagrożenia w komputerze jest Malwarebytes — wystarczy ją pobrać i zeskanować cały komputer jak na poniższym filmie.
Wyłączenie usługi Windows Search
Wyłączenie usługi tworzenia się indeksów tekstowych pozwoli na przyśpieszenie pracy systemu, jednak spowolni wyszukiwanie plików w systemie i programach powiązanych m.in. Outlooku. Wiele zagranicznych artykułów zachęca do wyłączenia indeksacji, jeżeli posiadamy dysk SSD. Wyszukiwarkę systemową można zamienić np. na program Everything.
Usługi Windows i dodatkowe funkcje
Usługi zawierają funkcjonalności wbudowane w system Windows 10, które można doinstalować lub odinstalować. Znajdziesz je w menadżerze zadań w zakładce Services albo za pomocą polecenia msconfig. Na tej liście również znajdują się elementy zainstalowane przez aplikacje zewnętrzne. Warto jest wyłączyć funkcje, z których nie korzystamy na komputerze. Przykładem może być np. Bluetooth – jeżeli nasz system nie posiada BT to nie ma potrzeby uruchamiania takiej usługi.
Funkcje systemu znajdują się w panel sterowania -> programy -> wyłącz lub włącz funkcje systemu Windows. W tym miejscu możemy doinstalować opcję systemu jak m.in. konsole bash. Umożliwia również odinstalowanie Internet Explorera 11, czy Windows Media Player. Poniżej film, przedstawiający sposób na uruchomienie tych dwóch sekcji za pomocą przycisku start.
⚠️Pamiętaj, że po wyłączeniu usługi te przestaną działać, gdy chcemy którąś z nich przywrócić. Wystarczy ją uruchomić ponownie i zrestartować system.
Lista przykładowych usług, które mam wyłączone na swoim komputerze stacjonarnym.
-
-
- Fax,
- Pulpit zdalny,
- Maps manager,
- Bluetooth,
- Klawiatura dotykowa,
- Remote registry,
- Smart Card,
- Windows Media Player Network Sharing Service,
- Geolokalizacja,
- Windows Biometric Service.
-
Razer Cortana, który został wymieniony w tabeli, posiada większą liczbę usług, które może automatycznie wyłączyć.
Wyłączenie Hibernacji
Hibernacja jest procesem przechodzenia komputera w stan spoczynku, jednak podczas tego procesu wymagane jest posiadanie sporej liczby miejsca na dysku twardym.
Jeżeli hibernacja jest aktywna, to na dysku z zainstalowanym systemem Windows 10 znajduje się plik hiberfil.sys.
⚠️Hibernacja jest ważna funkcją w laptopach, wyłączenie jej może spowodować problemy z funkcjonowaniem systemu
Usunięcie pliku wymiany (virtual memory)
🛈 Wiele osób uważa, że wyłączenie pamięci wirtualnej nie przynosi przyśpieszenia systemu, dlatego decyzje pozostawiam Ci.
Teoria: Plik stronicowy jest substytutem pamięci RAM. Windows 10 w razie problemów z pamięcią zapisuje na dysku ważne informacje, dzięki czemu nie zostają one utracone. Pozwala to zapobiec awarii danego programu, gdy zabraknie nam pamięci operacyjnej. Pamięć wirtualną warto wyłączyć, gdy komputer posiada więcej RAM-u niż wykorzystuje.
Poniżej instrukcja w jaki sposób można zmienić lub wyłączyć plik pamięci wirtualnej
Efekty wizualne i przezroczystość
Efekty wizualne to miejsce, w którym zarządza się elementami graficznymi Windowsa, tym czy mają być tworzone miniaturki plików lub wyświetlane cienie okienek. Wyłączenie opcji graficznych może spowodować przyśpieszenie komputera oraz zmniejszyć zużycie pamięci RAM – jednak nie będą to ogromne zyski wydajności.
Wiele serwisów internetowych napisało o tym, że wyłączenie przezroczystości okienek polepsza wydajność systemu. Wykonujemy to z zakładki personalizacja -> kolory
Hardware – co kupić, by przyśpieszyć komputer?
Jeżeli powyższe sposoby nie pomogły znacząco przyśpieszyć peceta wtedy mamy do wyboru dwie opcje.
Pierwsza z nich to instalację lżejszego środowiska uniksowego np. lubuntu lub xubuntu i tym samym pożegnanie się z systemem Windows 10.
Druga opcja to dokupienie podzespołów komputera – szczególnie pamięci RAM i dysku SSD, jednak nawet 10-letnie komputery powinny zapewnić płynną pracę w systemie Windows, dlatego lepszym rozwiązaniem może być kupno całego komputera.
